Drinkwater is niet meer zo vanzelfsprekend in de nabije toekomst.

Vitens-topman Jelle Hannema heeft haast. Tot 2030 is het spannend of er voldoende drinkwater beschikbaar is voor Oost-Nederland. Die urgentie ziet hij niet terug in provinciale coalitieakkoorden die deze zomer zijn afgesloten.

Jelle Hannema bekent: hij heeft een afwijking. ,,Overal waar ik kom, proef ik even het kraanwater.’’ Water uit de kraan, het lijkt zo vanzelfsprekend. Dat is het niet, weet de Vitens-bestuurder. Droge zomers, bouw van nieuwe huizen en economische groei stuwen de vraag naar drinkwater op. In 2050 zullen we 30 procent meer gebruiken dan nu. Tegelijkertijd zijn beschikbare bronnen schaars. Vooral op de hogere zandgronden in de Achterhoek, Twente en een deel van Salland loopt de waterwinning tegen grenzen aan. Zou Vitens meer oppompen, dan daalt de toch al lage grondwaterstand in een gebied nog verder, met alle gevolgen van dien voor boeren en de natuur. ,,Onze vergunningen staan onder grote druk’’, zegt Hannema. ,,We lopen tegen de randen aan van wat we kunnen leveren.’’

Nul op het rekest Veel eerder dan lange tijd gedacht moet Vitens verregaande maatregelen nemen om de drinkwatervoorziening op peil te houden. Twintig bedrijven die vorig jaar om een aansluiting vroegen, kregen al nul op het rekest. Vitens moet de schaarste noodgedwongen verdelen. ,,Wij kijken voortdurend naar de beschikbaarheid van het water. Hoe zijn de prognoses? En hoe verhouden die zich tot de woningbouwplannen?’ Tot 2030 is het spannend, zegt Hannema. ,,Er is veel aandacht voor de verduurzaming van de drinkwaterwinning op lange termijn, ook bij de provincies. Maar het gaat mij nu om de korte termijn. Hoe gaan we ervoor zorgen dat de leveringszekerheid van drinkwater de komende jaren overeind blijft? Daar lees ik bijna niets over in de provinciale coalitieakkoorden die deze zomer zijn gepresenteerd.’’

In het slechtste geval krijgen we ook in Nederland te maken met een beperking van het drinkwatergebruik, zoals in Spanje. In tijden van extreme droogte vallen daar de fonteinen droog en is het verboden je auto op straat te wassen. Dergelijke scenario’s wil Hannema voorkomen, maar de Vitens-topman voelt zich soms als een roepende in de woestijn. ,,Het is tijd om snel te handelen. Die urgentie proef ik niet in de akkoorden. Die lijken te suggereren dat we nog alle tijd hebben om plannen te maken. Het woord zorgplicht lees ik bijvoorbeeld nergens terug. Provincies moeten goed beseffen dat ze een zorgplicht hebben voor drinkwater. Zij verlenen ons de vergunningen om drinkwater te kunnen winnen.’’ Hammerflier Lange tijd dacht Vitens een grote slag te slaan op de winlocatie Hammerflier, gelegen aan de noordrand van Twente, vlak bij het Vechtdal en natuurgebied Beerzerveld. Hier heeft het drinkwaterbedrijf een vergunning om 5 miljoen kubieke meter grondwater per jaar op te pompen. Met de huidige installatie kan Vitens maximaal 1,6 miljoen kuub drinkwater produceren. Te weinig om aan de groeiende behoefte in Oost-Nederland te voorzien. Maar de plannen voor uitbreiding naar 5 miljoen zijn voorlopig on hold gezet vanwege de kans op verzakking van huizen. De grondwaterstanden zijn sinds 2018 te laag. ,,Dat komt onder meer door landbouw, verdamping en wateronttrekking door bedrijven en particulieren bij te weinig aan- en afvoer van water’’, zegt Hannema. ,,Toen wij de vergunning kregen, was het grondwaterpeil hoger. Door een samenspel van factoren is het gedaald en zijn de risico’s voor waterwinning in dit gebied toegenomen. Terwijl drinkwater aantoonbaar niet de oorzaak is.’’

Recht op drinkwater Dit is een forse tegenvaller, maar Hannema wil zich daar niet zonder meer bij neerleggen. ,,Wij willen die vergunning volledig kunnen benutten. Dat recht hebben wij. Dat doen we namens onze klanten die bij wet recht hebben op drinkwater, dat wij moeten leveren.’’ Omwonenden staan er anders in. Zij vrezen voor schade aan hun woning en zijn faliekant tegen de uitbreiding. Ook milieuorganisatie MOB (Mobilisation for the Environment) van stikstofstrijder Johan Vollenbroek meldde zich. MOB vreest dat het aangrenzende Beerzerveld uitdroogt als Vitens de winning doorzet en vroeg om gedeeltelijke intrekking van de winvergunning. Tot opluchting van Vitens heeft Overijssel dat verzoek afgewezen.

‘Anti-drinkwater’ Hannema heeft het gevoel dat sommige partijen, zoals hij het noemt, ‘anti-drinkwater’ zijn. ,,Daar lijkt het soms op. We moeten met elkaar het vertrouwen hebben dat we met de goede dingen bezig zijn.’’ MOB-voorman Vollenbroek ziet een andere oplossing: ,,We verbruiken in Nederland met z’n allen veel te veel water’’, zei hij eerder dit jaar in de Stentor. ,,Laten we daar eerst serieus op besparen, voordat er extra grondwater wordt onttrokken.” Waterbesparing is onderdeel van de strategie, zegt Hannema. ,,Natuurlijk willen wij dat consumenten en bedrijven besparen op verbruik. Maar daarmee gaan we niet tegemoetkomen aan de groeiende vraag. Het is én besparen én inzetten op projecten die ons op zowel de korte als lange termijn met alternatieve oplossingen gaan voorzien van voldoende drinkwater.’’ Daarom hebben partijen rond Hammerflier afgesproken dat er een ‘gebiedsproces’ komt, onder regie van de provincie. Dat proces moet duidelijk maken of waterwinning op een ‘maatschappelijk verantwoorde manier’ mogelijk is met zo min mogelijk schade. ,,We willen kijken hoe we de grondwaterstanden in het gebied kunnen herstellen’’, zegt Hannema. Vitens heeft al een plan klaarliggen. Dit betekent wel dat ‘Hammerflier’ op de korte termijn geen oplossing voor het drinkwatertekort kan zijn. We zitten klem. Er is geen tijd te verliezen Jelle Hannema, Vitens Hierdoor komt een andere optie nadrukkelijker in beeld: versneld water winnen uit de IJssel. Bij Zwolle experimenteert Vitens met een zogeheten Living Lab, dat onderzoekt hoe je oppervlaktewater omzet in zuiver drinkwater. Als alles meezit, kan hier binnen vijf jaar al 5 miljoen kuub worden gewonnen voor lokaal gebruik door 35.000 huishoudens. ,,Daarmee is ons probleem nog niet opgelost’’, zegt Hannema. ,,Om het water in Twente te krijgen, hebben we een nieuw transportsysteem nodig. Voordat er een schop in de grond gaat, vergt dat heel veel procedures.’’

Vitens heeft hiervoor hulp uit politiek Den Haag nodig, anders dreigt dit project niet op tijd van de grond te komen. Samen met onder andere Overijssel gaat Vitens lobbyen voor een noodwet die een versnelde aanleg van de transportleiding van 60 tot 70 kilometer - dwars door Overijssel - mogelijk moet maken. ,,Uiteindelijk zal de Tweede Kamer daar een besluit over moeten nemen.’’ Hannema hoopt op medewerking. ,,We zitten klem. Er is geen tijd te verliezen.’’ Hoe kan het dat ons drinkwater opraakt? Dit staat er in de provinciale coalitieakkoorden: In de coalitieakkoorden van zowel de provincie Gelderland, Overijssel als Flevoland wordt de drinkwatervoorziening genoemd. De coalitie in Gelderland is het meest expliciet. ‘We zorgen dat de drinkwaterreserves kunnen worden aangevuld door de vergunningverlening voor drinkwaterwinning waar mogelijk te versnellen’, schrijven de BBB, VVD, CDA, ChristenUnie en SGP. De coalitie in Overijssel is wat vager. Die wil een ‘Actieplan Water’ opstellen, onder andere in samenwerking met Vitens. ‘We brengen in beeld welke keuzes nodig zijn voor de korte, middellange en lange termijn. Bij de korte termijn gaat het in ieder geval om wat we deze coalitieperiode al kunnen uitvoeren’, schrijven de BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en SGP. De coalitie in Flevoland begint over een ‘pilot IJsselmeerwater’. BBB, VVD, ChristenUnie, SGP en PVV willen onderzoeken of er zo water bespaard kan worden op het reguliere ‘drinkwaternet’, en wat er mogelijk is op het gebied van ‘innovatie ten aanzien van de wijze van drinkwaterwinning’.

Redactie Wonen voor Iedereen:

Hergebruik van drinkwater?

Interessant dat de directeur van Vitens het heeft over schaarste en drinkwaterverspilling tegen te gaan, maar het niet heeft over opvang en hergebruik van water.

Gemiddeld valt in Nederland 70 liter per vierkante meter. Daken van huizen of regenwaterbassins kunnen dus heel veel regenwater opvangen. Een persoon verbruikt ca. 120 liter per dag, dat zijn dus 120 literflessen vol. Dat is dus heel veel.

We verbruiken het meest sanitair voor douchen/ baden en het toilet- zie afbeelding.

Al met al is dat 90 liter water per dag.

Dankzij slimme vakmensen zijn er diversen technieken om water te besparen en her te gebruiken. Deze technieken zouden zo snel mogelijk in elke nieuwe woning moeten worden geïnstalleerd. Want de tijden van droogte gaan alleen maar toenemen in Nederland, en het aantal huishoudens neemt toe en de druk op de natuur eveneens. Dus hergebruik is een pure noodzaak.

Klik hier voor een recent artikel over Smarty om water slim te hergebruiken mbv kruiden.

( Bron: De Stentor 6 oktober - Niek Megens)